Ενας σοβαρός άνθρωπος των αδελφών Κοέν από την ΚΛΠ

Την Δευτέρα 28 Νοεμβρίου 2011

στη Θεοφάνειο Αίθουσα Tέχνης (Η ΑΙΘΟΥΣΑ ΘΕΡΜΑΙΝΕΤΑΙ!!!)

η ΚΛΠ συνεχίζει τις προβολές της 8-10 και 10-12

με την ταινία

Ένας σοβαρός άνθρωπος
(A serious man)

των αδελφών Κοέν

Υποψήφιοι για όσκαρ καλύτερης ταινίας και καλύτερου σεναρίου 2010

βραβείο καλύτερης ταινίας AFI 2009

παραγωγής 2009

Ενας Εβραίος καθηγητής της φυσικής αντιμετωπίζει, με τη στωικότητα ενός βιβλικού Ιώβ, διάφορες αβάσταχτες δοκιμασίες, σε μια καυστική -με αυτοβιογραφικά στοιχεία- σάτιρα μιας κλειστής, βουτηγμένης στην υποκρισία και την αμάθεια επαρχιακής κοινωνίας, στην Αμερική της δεκαετίας του '60.

Ο Τζόελ και ο Ιθαν Κοέν γελούν με τους εαυτούς τους, τον θεό και τους Εβραίους, στη νέα τους, μαύρη κωμωδία «Ενας σοβαρός άνθρωπος». Μπορεί, μας λένε, να είσαι εξαίρετος ακαδημαϊκός -στη συγκεκριμένη περίπτωση Φυσικός- αλλά η ζωή σου να είναι σκατά. Ετσι είναι κι η ζωή του Εβραίου καθηγητή της Φυσικής Λάρι Γκόπνικ (θαυμάσιος στον ρόλο ο ηθοποιός του θεάτρου Μάικλ Στούλμπαργκ), στην ταινία τους. Ο Λάρι ζει σε μια μικρή επαρχιακή πόλη των μεσανατολικών πολιτειών της Αμερικής στα μέσα της δεκαετίας του '60, σε μια περιοχή όπου ζουν πολλοί Εβραίοι (εκεί όπου μεγάλωσαν και οι αδερφοί Κοέν). Οι δοκιμασίες του ξεκινούν από το σπίτι για να συνεχιστούν στην επαγγελματική και στην υπόλοιπη ζωή του. Η γυναίκα του, Τζούντιθ (Σάρι Λένικ), του δηλώνει ξαφνικά πως είναι ερωτευμένη με τον χήρο, και στενό του φίλο, Σάι Εϊμπελμαν (Φρεντ Μέλαμεντ), ο έφηβος γιος του είναι κολλημένος στη μουσική, την τηλεόραση και πολλά άλλα (μαζί και στη μαριχουάνα), η έφηβη κόρη του τού κλέβει λεφτά για να φτιάξει τη μύτη της, ο γείτονάς του προσπαθεί να του φάει ένα κομμάτι από τον κήπο του, ενώ ο άστεγος αδερφός του, Αρθουρ (Ρίτσαρντ Κάιντ), που κοιμάται στον καναπέ της οικογένειας, μπλέκει σε διάφορα απίθανα (μαζί και καταγγελία σοδομισμού!) επεισόδια με την αστυνομία. Και σαν να μην έφταναν αυτά, ένας κακός στα μαθηματικά Κορεάτης μαθητής του, που του αφήνει λεφτά στο γραφείο του, ζητώντας του να του δώσει καλύτερο βαθμό, στη συνέχεια τον εκβιάζει.

Ο Λάρι τα δέχεται όλα υπομονετικά, υποχωρώντας στις απαιτήσεις όλων, ιδιαίτερα σ' εκείνες της μέγαιρας γυναίκας του, που τον αναγκάζει να μετακομίσει σε ξενοδοχείο για να μπορεί να βλέπει άνετα τον εραστή της, ενώ ο αντιπαθητικός και μεγαλύτερος σε ηλικία από τον Λάρι εραστής τον πλησιάζει με ψεύτικη συμπάθεια, προσπαθώντας να τον... παρηγορήσει. Κάποια στιγμή, για να αντιμετωπίσει τις συνεχείς αυτές δοκιμασίες, ο Λάρι, σε μερικές από τις πιο απολαυστικές σκηνές της ταινίας, ζητά τη συμβουλή από διάφορους ραβίνους, που αποδεικνύονται όχι μόνο άσχετοι αλλά και αμαθείς.

Η ιστορία θα μπορούσε ν' αποτελέσει τη βάση μιας τραγωδίας. Στους αδελφούς Κοέν, όμως, αρέσει η σάτιρα, η γελοιοποίηση του παράλογου που καθορίζει τη ζωή μας αλλά και των ανθρώπων που την κάνουν ακόμη χειρότερη, είτε αυτοί είναι ισχυροί επιχειρηματίες («Ο κύριος Χούλα-Χουπ») είτε στελέχη της εξουσίας («Μόνο αίμα», «Φάργκο», «Καυτό απόρρητο») είτε απλοί καθημερινοί άνθρωποι («Ο μεγάλος Λεμπόφσκι», «Ω, αδελφέ, πού είσαι;», «Ο άνθρωπος που δεν ήταν εκεί», «Η συμμορία των πέντε») είτε Εβραίοι, όπως κι αυτοί. Στην τελευταία, μάλιστα, αυτή ταινία, όλοι οι Εβραίοι είναι γελοίοι, επιθετικοί και αξιοθρήνητοι. Οπως και ο Γούντι Αλεν στις κωμωδίες του, έτσι και οι Κοέν βρίσκουν εδώ την ευκαιρία να παρωδήσουν συνήθειες και παραδόσεις των Εβραίων, σ' ό,τι αφορά τις καταπιεστικές γυναίκες τους, ιδιαίτερα μάλιστα τη θρησκεία, όπως, για παράδειγμα, στις σκηνές όπου ο Λάρι επισκέπτεται διάφορους ραβίνους για να ζητήσει τη συμβουλή τους: έναν «δόκιμο» ραβίνο, που τον παραπέμπει για απάντηση σε... ένα υπαίθριο πάρκινγκ στο οποίο ο ίδιος φαίνεται να βρίσκει θρησκευτική λύτρωση, έναν άλλο (ο γεροντότερος) που αρνείται να τον δει γιατί κάνει... διαλογισμό κι έναν τρίτο, που του αφηγείται μια «τρελή» ιστορία, η οποία όμως δίνει τον τόνο (ίσως και το συμπέρασμα των ίδιων των σκηνοθετών) σ' όλη την ταινία: ένας οδοντογιατρός, που έχει φτιάξει το καλούπι για το νάρθηκα των δοντιών ενός πελάτη του, ανακαλύπτει πως, στο μέσα μέρος των κάτω δοντιών του ασθενή του, είναι γραμμένα στα εβραϊκά οι λέξεις: «βοήθα με». Για να καταλάβει τι σημαίνει το μήνυμα επισκέπτεται τον ραβίνο, ο οποίος βέβαια δεν μπορεί να του δώσει καμιά συγκεκριμένη απάντηση.

Αυτό ακριβώς το ερώτημα παραμένει ώς το τέλος της ταινίας, με τον Λάρι, απτόητο, μπροστά στα συνεχή βάσανά του, να προσπαθεί, όπως συμπεραίνει από το μήνυμα, να βοηθήσει τους άλλους γύρω του. Οι ραβίνοι, και μέσα απ' αυτούς ο θεός, δεν έχουν καμιά απάντηση να δώσουν. Παρά τη ζωή, που πιστεύει πως φτιάχνει για την οικογένεια και τον εαυτό του ο σοφός φυσικός, όλα γι' αυτόν και τη ζωή του είναι πιθανά (ακόμη κι ένας ανεμοστρόβιλος που απειλεί τη ζωή των παιδιών του), ενώ ο Θεός το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να τον παρακολουθεί και να σκάει στα γέλια. Οπως ακριβώς κάνουν και οι αδερφοί Κοέν. Μαύρο, θα μου πείτε, χιούμορ. Ναι, μαύρο, κατάμαυρο. Κι είναι ακριβώς χάρη στην τέχνη που μπορούμε, όπως ο Λάρι, και ο πρόγονός του Ιώβ, να το ξεπεράσουμε. Και ν' αντιμετωπίσουμε τη ζωή πιο ρόδινα...
ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ