Μπάτσος είναι ηχοποίητος λέξις εκ του ήχου που προκαλεί το κατακέφαλο
ράπισμα, το χαστούκι, "μπάτς". Γι΄αυτό στή νεοελληνική το ράπισμα
λέγεται και μπάτσα ή μπάτσος (λεξικό Τεγόπουλου - Φυτράκη, 1999). Ομως
μπάτσος αποκαλείται υβριστικώς εις την
αργκό και το όργανο της τάξεως (ή μπάτσμαν),
ο αστυνομικός, το περιπολικό όχημα αποκαλείται μπατσικό, η όλη αστυνομία δέ, καλείται μπατσαρία. Η λέξις
"μπάτσος" αποτελεί ύβριν ηθικής προσβολής. Το παράξενο είναι ότι στά
Ιταλικά baccio σημαίνει Φιλί!!!
Αντίθετη
άποψη ως πρός την ετυμολογία της λέξεως εκφράζει ο καθηγητής Γεώργιος
Μπαμπινιώτης: "Συγκεκριμένα, το μπάτσος (από το τουρκικό baç) στη
γλώσσα των προσεκτικών ομιλητών δηλώνει συνήθως τον αστυφύλακα, το όργανο της
τάξεως, αλλά με μια αρνητική χροιά που παραπέμπει στην άσκηση βίας πάνω σε αθώα
θύματα, στην αυταρχική εξουσία που ταλαιπωρεί αδύναμους πολίτες, κλπ. Στον λόγο
των ίδιων ομιλητών η ουδέτερη λέξη για το όργανο της τάξεως είναι η λέξη αστυνομικός (και αστυνόμος, πβ. «κλέφτες κι αστυνόμοι»
που έλεγαν και λένε τα παιδιά παίζοντας και αγγλικά cops and robbers),
συνδεόμενη με εύσημες σημασιολογικές συνυποδηλώσεις (την προστασία του πολίτη
από τους κακοποιούς, την καταδίωξη των εγκληματιών, την εξασφάλιση της ζωής και
της περιουσίας των πολιτών κ.τ.ό.). Αρα η γενίκευση της λέξης μπάτσος, που βλέπουμε να κυριαρχεί
λ.χ. στον μεταγλωττισμό των περισσότερων τηλεοπτικών έργων, σε τηλεοπτικές
σειρές κλπ., για να αποδώσει το άχρωμο αγγλικό cop, και το σώμα των αστυνομικών
μειώνει κοινωνικά και ηθικά και αφαιρεί από την ελληνική γλώσσα τη δυνατότητα
να διαφοροποιεί σημασιολογικά τη χρήση των δύο λέξεων, επιβάλλοντας βαθμηδόν σε
όλες τις περιπτώσεις τη μία από αυτές, το μπάτσος". (Γιώργος Μπαμπινιώτης, 1998)
Ομως,
στό Google translate
βλέπουμε ότι στα Τουρκικά, σφαλιάρα = manşet, ράπισμα = yumruklamak,
και φάπα = şaplak. Η λέξη baç δεν αναγνωρίζεται. Σε
ένα ενδιαφέρον online λεξικό της Τουρκικής εδώ (http://www.turkishdictionery.net), για όσους θέλουν να τσεκάρουν τις
τουρκογενείς λέξεις, το baç έχει την έννοια του φόρου
κατά την Οθωμανική περίοδο (χαράτσι), και από ότι υποψιάζομαι, εκείνη
την εποχή οι φοροεισπράκτορες δεν μαζεύαν τους φόρους με το γάντι και το «σεις»
και με το «σας»! Προφανώς ...έπεφταν και σφαλιάρες εξ ού και η μεταφορική
έννοια της λέξης.
Γιατί όμως ο αστυνομικός αποκαλείται μπάτσος? Είναι απλό. Προπολεμικώς και μεταπολεμικώς, εις την
Ελλάδα, οι αστυνομικοί ήσαν κατά κανόνα αγράμματοι, και ευκόλως καθοδηγούμενοι
από αυταρχικά καθεστώτα. Οτι τους έλεγε η εκάστοτε εξουσία το υιοθετούσαν. Ετσι,
σπανίως εσέβοντο τα δικαιώματα του πολίτη, σπανίως ήσαν ευγενικοί και συχνά βιαιοπραγούσαν σωματικώς επί του πολίτη, ασχέτως άν
δεν είχε διαπράξει αδίκημα. Αυτό ήτο κανόνας διά την Χωροφυλακή
υπαίθρου, ενώ κάποιο ευγενικό Ευρωπαϊκό στύλ ενεφάνιζε η Αστυνομία Πόλεων,
σχεδιασμένη εις τα πρότυπα της Scottland Yard. Ακραίο φαινόμενο ήταν οι βασανισμοί μέχρι θανάτου
ή παραλύσεως πολιτών επί δικτατορίας των συνταγματαρχών (Οπρόπουλος, Μουστακλής,
Τσαρουχάς, Μανδηλαράς). Το βιβλίο του Περικλή Κοροβέση
"Ανθρωποφύλακες" που αναγνώσθηκε στό Συμβούλιο της Ευρώπης το 1971
είναι ανατριχιαστικό (γκλόμπ στόν πρωκτό, ξερίζωμα νυχιών με τανάλια, ραβδισμοί
στά πέλματα μέχρις αιμορραγίας (φάλαγγας) κλπ. Με απλά λόγια, με το παραμικρό
έπεφτε σφαλιάρα, μπάτσος, ρόπαλο, ή και σφαίρα. Δικαίως λοιπόν ο λαός μας τους
προσήψε αυτό τον υβριστικό χαρακτηρισμό.
Μεταπολιτευτικά,
άν και αρκετοί βασανιστές καταδικάσθηκαν σε πολύχρονες ποινές κάθειρξης, η
συσσωρευμένη οργή του λαού είχε σαν αποτέλεσμα να δολοφονηθούν (εκτελεσθούν)
δύο κορυφαίοι βασανιστές της δικτατορίας από την Οργάνωση 17Ν (ο Μάλλιος και ο Μπάμπαλης).
Από τότε "κόπηκε ο βήχας" και τα βασανιστήρια είναι πλέον σπάνιο
φαινόμενο. Βέβαια εξακολουθεί να υφίσταται βία κατά πολιτών από τις ειδικές
μονάδες καταπολέμησης διαδηλώσεων, αποκαλούμενες ΜΑΤ
(Μονάδες Αποκατάστασης Τάξης) οι οποίες - έχοντας την πολιτική
κάλυψη της εξουσίας - συχνάκις βιαιοπραγούν ακόμα και εναντίον αθώων περαστικών.
Το 1977 δύο άσχετα με τη διαδήλωση του Πολυτεχνείου άτομα πέθαναν από κτυπήματα
γκλόμπ, ο Κύπριος τουρίστας Ιάκωβος Κουμής και η νεαρή αγρότισσα Σταματίνα
Κανελοπούλου. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάποτε ο Πρωθυπουργός Κ.Μητσοτάκης
δήλωσε στά ΜΑΤ ότι "εσείς είσθε το κράτος" καταπατώντας έτσι την αρχή
διάκρισης των εξουσιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη συνείδηση του αγράμματου λαού μας είναι συγκεχυμένες οι
αρμοδιότητες της αστυνομίας, νομίζουν ότι έχει αρμοδιότητες δικαστικής
εξουσίας, και οι μαμάδες γιά να σωφρονίσουν τα παιδιά τους λένε "κάτσε
καλά γιατί θα φωνάξω τον αστυνομικό να σε κλείσει μέσα"! Ετσι διαιωνίζεται
η αρνητική στάση του λαού απέναντι στήν Αστυνομία, και επειδή μαζί με τα ξερά
καίγονται και τα χλωρά, αυτό παρασύρει ηθικώς και τη μεγάλη πλειοψηφία των νομιμοφρόνων
και εντίμων αστυνομικών.
Τα
τελευταία χρόνια όμως τα πράγματα άλλαξαν. Γιά να εισέλθεις στίς αστυνομικές
σχολές χρειάζεται βαθμός 18-19 δηλαδή εισέρχονται μαθητές αριστούχοι,
καλλιεργημένοι και μορφωμένοι, με γνώσεις του Συντάγματος, των νόμων και
προστασίας των δικαιωματων του πολίτη. Γιά παράδειγμα ο αστυνομικός που έριξε
δακρυγόνο στον Μανώλη Γλέζο, τον επισκέφθηκε την επομένη ημέρα και ζήτησε
συγνώμη (2012). Βεβαίως πάντα υπάρχουν οι εξαιρέσεις. Δεν είναι ολίγες οι
περιπτώσεις αστυνομικών που εδιώχθησαν ως έμποροι ναρκωτικών, ως προστάτες
νύχτας, ως βασανιστές (επί δημοκρατίας), αλλά και ως δολοφόνοι παιδιών (Δ.Μελίστας, 1985, Επ.Κορκονέαςκαι
Β.Σαραλιώτης, 2010).
Θα
ήτο ευχής έργον οι επικεφαλής των συνδικαλιστικών οργάνων των σημερινών αστυνομικών,
αφ ενός μέν να απομονώσουν τους επίορκους συναδέλφους των και αφ ετέρου, να ζητήσουν συγνώμη ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ (όπως έκανε ο Βίλλυ
Μπράντ στό Τέλ Αβίβ) γιά όλες τις αυθαιρεσίες και μαλακίες που διεπράχθησαν στο
παρελθόν από συναδέλφους των. Ισως έτσι εξαλλειφθεί και η ύβρις μπάτσος.
Καλός μπάτσος/κακός μπάτσος
ονομάζεται η ψυχολογική τακτική ανάκρισης που βασίζεται σε κοινή ανάκριση ενός ατόμου από δυο
ανακριτές, ο ένας από τους οποίους παίζει το ρόλο του "καλού" και ο
άλλος το ρόλο του "κακού". Η ονομασία αυτή της ψυχολογικής τακτικής προέρχεται από την αγγλική έκφραση good cop/bad cop. Η
ανακριτική πρακτική αναφέρεται ως «συνδυαστική ανάκριση» σε σχετικά φυλλάδια
της CIA (Αποχαρακτηρισμένο έγγραφο Human Resource Exploitation
Training Manual (1983), pp. 26-27).
Παραδείγματα:
-
Θα
ορμήξω στο μπάρ και θα τη φιλήσω.
- Πρόσεξε όμως μή φάς κανένα μπάτσο!
- Πάνω που κλέβαμε το ΙΧ μάγκες, μας την πέσανε οι
μπάτσοι.
- "Μπάτσοι , γουρούνια, δολοφόνοι"! (σύνθημα διαδηλώσεως)
- "Οι μπάτσοι είναι αδέλφια μας και μείς
αδελφοκτόνοι" (σύνθημα αναρχικών)
- "Θα
ήμουν θετικός στο να απαγορευθεί γενικώς η οπλοφορία στην κοινωνία. Το να λέμε
μόνο για τους βουλευτές και να έχει όπλο ο τελευταίος... μπάτσος, μπράβος και
οτιδήποτε κυκλοφορεί στη χώρα, την επικινδυνότητα για τον απλό πολίτη δυστυχώς
τη μειώνουμε κατ΄ελάχιστο». (Νίκος Βούτσης, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, 01-06-2013)
- Μπάτσος
είσθε και φαίνεσθε κύριε Βουλευτά (συνδικαλιστές αστυνομικοί πρός κ. Ν. Βούτση,
02-06-2013)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Απόσπασμα από την Β έκδοση του βιβλίου
"Η Ψυχολογία των ύβρεων και των ιδιωματισμών" του Χαρ. Γκούβα, Α
έκδοση, έτος 2002
