Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (Κοιν.Σ.Επ.) για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας

άρθρο του Τσιρογιάννη Χρήστου

Η έννοια της Κοινωνικής Οικονομίας έχει τις ρίζες της στον 19^ο αιώνα, όταν ομάδες ανθρώπων συνενώθηκαν για να δημιουργήσουν νέους τύπους οργανισμών και επιχειρήσεων, προκειμένου να ανταπεξέλθουν στα προβλήματα που προκλήθηκαν από τις βαθιές αλλαγές του οικονομικού συστήματος. Στόχος αυτών των προσπαθειών ήταν η οργάνωση της παραγωγής και της κατανάλωσης καθώς και η πρόσβαση στην φροντίδα υγείας και σε άλλες υπηρεσίες σε μια πιο δίκαιη και δημοκρατική βάση.

Στην πορεία του χρόνου και ανεξάρτητα από τα διαφορετικά πλαίσια μέσα στα οποία δημιουργήθηκαν και λειτούργησαν, οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας εμπνέονται από τις εξής βασικές αρχές: αλληλεγγύη, κοινωνική συνοχή, υπεροχή του ατόμου έναντι του κεφαλαίου, κοινωνική υπευθυνότητα και δημοκρατική λήψη αποφάσεων (ένα μέλος, μια ψήφος).

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας απασχολεί σήμερα πάνω από 11 εκατομμύρια εργαζόμενους, αντιπροσωπεύοντας το 6% της συνολικής απασχόλησης. Στη Γαλλία, η Κοινωνική Οικονομία αντιπροσωπεύει το 10 % του ΑΕΠ και το 12% της απασχόλησης. Στην Μεγάλη Βρετανία υπάρχουν πάνω από 68.000 κοινωνικές επιχειρήσεις, συμβάλλοντας με 24 δις.λίρες στην οικονομία απασχολώντας 800.000 εργαζόμενους. Στην Ισπανία, μία από τις μεγαλύτερες κοινωνικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη , απασχολεί πάνω από 83.000 άτομα σε 256 εταιρείες και είχε κύκλο εργασιών άνω των 14 δις. € το 2011.

Μεταξύ των φορέων της Κοινωνικής Οικονομίας, οι κοινωνικές επιχειρήσεις είναι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται για να δώσουν λύση σε κοινωνικά προβλήματα και για να βελτιώσουν τις προοπτικές των ανθρώπων, τις τοπικές κοινωνίες ή το περιβάλλον. Ανταποκρίνονται σε ανάγκες που δεν έχουν ακόμη ικανοποιηθεί προάγοντας την κοινωνική καινοτομία και έχοντας μακροπρόθεσμο όραμα και όχι πρόσκαιρους οικονομικούς στόχους. Τα κέρδη τους προέρχονται από την πώληση αγαθών και υπηρεσιών στην ανοιχτή αγορά, αλλά, επενδύουν τα κέρδη τους ξανά στην επιχείρηση με σκοπό την εξυπηρέτηση του κοινωνικού σκοπού τους και όχι τη μεγιστοποίηση των κερδών για τα μέλη τους. Πρόκειται για έναν διαφορετικό τρόπο του «επιχειρείν», που δίνει έμφαση στον άνθρωπο και στην κοινωνική συνοχή. Κερδίζοντας λοιπόν η Κοινωνική Επιχείρηση-Κερδίζει η κοινωνία.

Στην χώρα μας, με τον νόμο 4019/2011 για την «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα» θεσμοθετήθηκε μια νέα μορφή επιχείρησης, η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.) με αποκλειστικό καταστατικό σκοπό την κοινωνική ωφέλεια ενώ ευνοεί την δημοκρατική συμμετοχή των μελών της και τη διαφάνεια της λειτουργίας της.

 

Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση

Η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.) είναι αστικός συνεταιρισμός κοινωνικού σκοπού με περιορισμένη ευθύνη των μελών του και διαθέτει εκ του νόμου την εμπορική ιδιότητα. Η Κοιν.Σ.Επ. είναι επιχείρηση η οποία ανήκει και διοικείται ισότιμα από τα μέλη της και η λειτουργία της βασίζεται στην επιδίωξη συλλογικού οφέλους, ενώ το κέρδος της προκύπτει από δράσεις που εξυπηρετούν αποκλειστικά το κοινωνικό συμφέρον.

Επιτυχημένα παραδείγματα Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων σε όλο τον κόσμο καταδεικνύουν ότι προσφέρουν την δυνατότητα στους ανθρώπους να εργάζονται μαζί και να συστήνουν βιώσιμες επιχειρήσεις οι οποίες δημιουργούν θέσεις εργασίας και προάγουν την ευημερία της κοινωνίας.

Οι Κοιν.Σ.Επ. συνενώνουν δυνάμεις ανθρώπων, δημιουργούν θέσεις εργασίας και στηρίζουν την τοπική κοινωνία. Η λειτουργία τους διέπονται από τις έννοιες εργασία, άνθρωπος, αλληλεγγύη, φροντίδα, δικτύωση, εμπιστοσύνη, συλλογικότητα.

 

Βασικές αρχές λειτουργίας της Κοιν.Σ.Επ.

Ø  Έχει ως αποκλειστικό καταστατικό σκοπό την κοινωνική ωφέλεια, μέσω της παραγωγής αγαθών ή της παροχής υπηρεσιών συλλογικού και κοινωνικού χαρακτήρα.

Ø  Δίνεται προτεραιότητα στην αύξηση της απασχόλησης, με έμφαση στις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού και όχι στη συσσώρευση κεφαλαίου.

Ø  Κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, εφαρμόζεται η αρχή ένα πρόσωπο - μια ψήφος, ανεξάρτητα από τον αριθμό των μερίδων που κατέχει το κάθε μέλος.

Ø  Το κέρδος της προκύπτει από δράσεις που εξυπηρετούν κυρίως το κοινωνικό συμφέρον και η διανομή του γίνεται για την εξυπηρέτηση των καταστατικών σκοπών και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας

 

Κατηγορίες Κοιν.Σ.Επ.

Ανάλογα με τον ειδικότερο σκοπό που εξυπηρετούν οι Κοιν.Σ.Επ. διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:

ΈΝΤΑΞΗΣ: Αποσκοπούν στην οικονομική και κοινωνική ένταξη των ατόμων που ανήκουν στις Ευάλωτες Ομάδες Πληθυσμού δηλαδή άτομα με αναπηρίες (σωματικές, ψυχικές, νοητικές, αισθητηριακές), εξαρτημένοι ή απεξαρτημένοι, οροθετικοί, φυλακισμένοι/αποφυλακισμένοι και ανήλικοι παραβάτες.

Σε μια Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης το 40% κατ’ ελάχιστο των εργαζομένων θα πρέπει να ανήκει υποχρεωτικά στις Ευάλωτες Ομάδες Πληθυσμού. Για τη σύστασή της απαιτούνται 7 άτομα τουλάχιστον.

Οι εργαζόμενοι στις Κοιν.Σ.Επ., οι οποίοι ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού και λαμβάνουν επίδομα πρόνοιας ή οποιαδήποτε άλλη παροχή, συνεχίζουν να εισπράττουν τις παροχές αυτές ταυτόχρονα με την αμοιβή τους από την Κοιν.Σ.Επ.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ: Αποσκοπούν στην παραγωγή και παροχή προϊόντων και υπηρεσιών κοινωνικού-προνοιακού χαρακτήρα που απευθύνονται σε ομάδες πληθυσμού, όπως ηλικιωμένοι, βρέφη, παιδιά, άτομα με αναπηρία και άτομα με χρόνιες παθήσεις. Για τη σύστασή της απαιτούνται 5 άτομα τουλάχιστον.

ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΚΟΠΟΥ: Αποσκοπούν στην προαγωγή του τοπικού και συλλογικού συμφέροντος, στην απασχόληση, στην ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής και της τοπικής ή περιφερειακής ανάπτυξης.

Οι Κοιν.Σ.Επ. αυτές αφορούν στην παραγωγή προϊόντων και παροχή υπηρεσιών σε τομείς όπως: Πολιτισμός, Περιβάλλον, Οικολογία, Εκπαίδευση, Παροχές Κοινής Ωφέλειας, Αξιοποίηση Τοπικών Προϊόντων, Διατήρηση Παραδοσιακών Δραστηριοτήτων και Επαγγελμάτων κ.α. Για τη σύστασή της απαιτούνται 5 άτομα τουλάχιστον.

 

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των Κοιν.Σ.Επ.

ü  Τα μέλη που συστήνουν μια Κοιν.Σ.Επ., ανεξάρτητα από το σύνολο των συνεταιριστικών μερίδων που κατέχει ο καθένας, διαθέτουν μία ψήφο ενώ δεν έχουν καμία συμμετοχή στα κέρδη, εκτός αν είναι εργαζόμενοι σε αυτή.

ü  Είναι Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου με εμπορική ιδιότητα

ü  Τα μέλη είναι είτε πρόσωπα φυσικά, είτε φυσικά και νομικά πρόσωπα (μέγιστο 1/3 μελών)

ü  Δεν μπορούν να συμμετέχουν ως μέλη Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης

ü  Δεν μπορούν να συμμετέχουν ως μέλη Ν.Π.Δ.Δ. που υπάγονται σε Ο.Τ.Α.

ü  Μόνο στις Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης μπορούν να συμμετέχουν ΝΠΔΔ, μετά από έγκριση του εποπτεύοντα φορέα

ü  Ένα μέλος - μια ψήφος ανεξάρτητα από τον αριθμό συνεταιριστικών μερίδων.

ü  Κάθε μέλος της Διοικούσας Επιτροπής είναι υποχρεωτικά και μέλος της επιχείρησης.

ü  Κάθε μέλος διαθέτει τουλάχιστον 1 υποχρεωτική συνεταιριστική μερίδα

ü  Μέλος μίας Κοιν.Σ.Επ δεν μπορεί να μετέχει σε άλλη Κοιν.Σ.Επ που έχει έδρα στην ίδια Περιφερειακή ενότητα και τον ίδιο καταστατικό σκοπό.

 

Τα κέρδη διατίθενται ποσοστιαία, ετησίως, ως ακολούθως:

·         5% για σχηματισμό αποθεματικού

·         Εώς 35% διανέμεται στους εργαζόμενους ως κίνητρο παραγωγικότητας

·         Το υπόλοιπο διατίθενται για τις δραστηριότητες της επιχείρησης και την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

 

Κίνητρα δημιουργίας Κοιν.Σ.Επ.

§  Οι Κοιν.Σ.Επ. θα έχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένα προγράμματα χρηματοδότησης.

§  Οι Κοιν.Σ.Επ. εντάσσονται σε προγράμματα στήριξης της επιχειρηματικότητας, σε προγράμματα του ΟΑΕΔ για την στήριξη της εργασίας και σε ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης κ.α.

§  Οι Κοιν.Σ.Επ. μπορούν να συνάπτουν προγραμματικές συμβάσεις με το Δημόσιο, τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και τους ΟΤΑ α’ και β΄βαθμού.

 

Διαδικασία σύστασης μιας Κοιν.Σ.Επ.

Η δημιουργία μιας Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης απαιτεί ουσιαστικές ενέργειες σχεδιασμού έναρξης και ανάπτυξης των δραστηριοτήτων της καθώς και τυπικές διαδικασίες ίδρυσης.

Οι τυπικές ή υποχρεωτικές διαδικασίες ίδρυσης περιλαμβάνουν εκείνα τα βήματα που προβλέπονται για την ίδρυση ενός αστικού συνεταιρισμού, ενώ επιπλέον απαιτείται και η εγγραφή στο γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας.

Στις ουσιαστικές ενέργειες σχεδιασμού ανήκουν τόσο η προπαρασκευή διαφόρων επιχειρηματικών εργαλείων όπως είναι η έρευνα αγοράς και το επιχειρηματικό σχέδιο, όσο και η κινητοποίηση και ενημέρωση των πιθανών εταίρων της με στόχο τη δημιουργία του αρχικού πυρήνα της επιχείρησης και την προσέλκυση και άλλων ατόμων ή φορέων που πιθανόν ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν.

Επιπλέον σχεδιάζονται πολύ σημαντικές ενέργειες στήριξης των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της επιχειρηματικής ιδέας τόσο κατά την φάση έναρξης, όσο και κατά την λειτουργία της επιχείρησης.

 

Συμμετοχή σε μια Κοιν.Σ.Επ.

Κανείς δεν αποκλείεται από την συμμετοχή σε μια Κοιν.Σ.Επ. Όλοι εκείνοι που αναζητούν μια ευκαιρία για να αξιοποιήσουν τις επιχειρηματικές τους ιδέες εργαζόμενοι συλλογικά, δίνοντας προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση των αναγκών της τοπικής κοινωνίας και στο συλλογικό όφελος, μπορούν να συμβάλλουν σε αυτό, συστήνοντας μια Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση.

Έτσι για την προώθηση των Κοιν.Σ.Επ. το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης & Πρόνοιας, στο πλαίσιο ενός μακρόπνοου σχεδιασμού, , καταρτίζει ένα Στρατηγικό Σχέδιο με σκοπό τη δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των Kοιν.Σ.Επ. Το Στρατηγικό Σχέδιο έχει τρείς Άξονες δράσης: Ο πρώτος αφορά στη δημιουργία υποστηρικτικών μηχανισμών (θερμοκοιτίδες, συμβουλευτική υποστήριξη κ.α.) προς τις Κοιν.Σ.Επ. Ο δεύτερος άξονας αφορά στην επιχορήγηση για την έναρξη της δραστηριότητάς τους με κριτήρια επιλογής την ποιότητα της επιχειρηματικής ιδέας και την δημιουργία θέσεων εργασίας. Τέλος, ο τρίτος άξονας αφορά στην πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία (όπως επιδοτούμενα τραπεζικά δάνεια, εγγυήσεις κ.α.) για την ενίσχυση και επέκτασή τους.

Κλείνοντας, κατά την γνώμη μου, η επένδυση στην κοινωνική οικονομία είναι απαραίτητη λόγω και της οικονομικής κρίσης που υπάρχει, διότι με τις Κοι.Σ.Επ. θα δημιουργηθούν νέες θέσεις απασχόλησης και θα στηριχθεί η τοπική οικονομία. Τομείς που δύνανται να δημιουργηθούν Κοιν.Σ.Επ. είναι: συνεταιρισμοί, μη κερδοσκοπικές παραγωγικές επιχειρήσεις, τοπικές παραγωγικές δραστηριότητες, οργανώσεις ενίσχυσης του τρίτου κόσμου, ενώσεις εθελοντικής εργασίας, κοινωνικές πρωτοβουλίες στην υγεία, την παιδεία, την κατοικία, πρωτοβουλίες για την προστασίας του περιβάλλοντος, την δημιουργία υπηρεσιών κοινωνικής μέριμνας, την προστασία και ανάδειξη του πολιτισμού, την προώθηση του τουρισμού κ.α

 

Χρήστος Τσιρογιάννης

Σύμβουλος Περιφερειάρχη Ηπείρου