Έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια από τότε που η Πορτογαλία έπαιζε κάποιον αποφασιστικό ρόλο στα παγκόσμια πράγματα. Η Συνθήκη Tordesillas, που μοίρασε το 1494 τον μη ευρωπαϊκό κόσμο μεταξύ Πορτογαλίας και Ισπανίας, ίσως και να ήταν η τελευταία συνεισφορά της χώρας στην παγκόσμια ιστορία, άσχετα αν δεν είχε αίσιο τέλος.Σήμερα όμως, η χρονιά που διανύουμε μπορεί να είναι αυτή κατά την οποία η Πορτογαλία επανέρχεται δριμεία στην παγκόσμια σκηνή.
Πως; Ανατινάσσοντας το ευρώ!
Η Ελλάδα έχει ουσιαστικά χρεοκοπήσει, και αυτό κοστολογήθηκε ήδη από τις αγορές. Στην ίδια όμως μοίρα βρίσκεται και η Πορτογαλία, με κάπως μεγαλύτερο φυτίλι. Διολισθαίνει προς στάση πληρωμών, και όταν το κάνει, αυτό θα είναι το τελειωτικό χτύπημα στο ενιαίο νόμισμα, και στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, σημαίνοντας την απόλυτη καταστροφή τους.
Γνωρίζουμε εδώ και καιρό ότι η Πορτογαλία παραπαίει. Τον περασμένο Μάιο χρειάστηκε διάσωση. Τα σπρεντς της ξεπέρασαν το κρίσιμο όριο του 7%, και αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια από το ΔΝΤ και την ΕΕ, όπως είχε κάνει και η Ελλάδα.
Η συνταγή που της επιβλήθηκε ήταν παρόμοια με αυτήν της Ελλάδας: αυξήσεις φόρων, περικοπές δαπανών, μειώσεις μισθών, και κάποιες θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Η χώρα, που αποτελεί μια από τις φτωχότερες της ΕΕ, με κατά κεφαλήν εισόδημα $21.000 (μικρότερο από αυτό της Ελλάδας), αναγκάστηκε να στοχεύσει στο να μειώσει το έλλειμμά της στο 4.5% το 2012, και στο 3% το 2013.
Πως τα πάει άραγε; Όπως και η Ελλάδα. Δηλαδή, καθόλου καλά.
Η ελληνική οικονομία προβλέπεται να μειωθεί κατά 6% φέτος, και ακολουθεί και η Πορτογαλία. Σύμφωνα με την Citigroup, η οικονομία της Πορτογαλίας θα συρρικνωθεί κατά 5.7% το 2012, και ακόμη 3% το 2013.
Η αύξηση των φόρων διαλύει την οικονομία της. Μια μελέτη του πανεπιστημίου του Πόρτο, αποκάλυψε πως η σκιώδης οικονομία, που δεν πληρώνει φόρους, αυξήθηκε πέρσι κατά 2.5%, και σήμερα αντιστοιχεί στο 25% της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας της χώρας. Αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει σύντομα. Οι πορτογαλικές επιχειρήσεις δεν έχουν δυνατότητα επιβίωσης, πληρώνοντας τους υψηλούς φόρους που τις έχουν επιβληθεί.
Το αποτέλεσμα είναι να μην πετυχαίνονται οι στόχοι μείωσης του ελλείμματος. Ήδη, η κυβέρνηση άλλαξε τον στόχο της, προβλέποντας έλλειμμα 5.9%, αντί για 4.5%. Αν πάρουμε το παράδειγμα της Ελλάδας, θα δούμε και άλλες τέτοιες προσαρμογές προς τα πάνω. Η οικονομία μαραζώνει, οι εισπράξεις φόρων μειώνονται, και ο περισσότερος κόσμος στρέφεται προς την μαύρη οικονομία, προκειμένου να επιβιώσει. Παράλληλα, αυξάνονται και τα ελλείμματα.
Από την πλευρά της, η ΕΕ απαιτεί ακόμη περισσότερη λιτότητα, κάτι που επιταχύνει την συρρίκνωση της οικονομίας. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο. Κανένας δεν γνωρίζει πως μπορεί η χώρα να βγει από αυτόν.
Η Standard & Poor’s έχει ήδη υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας, και έπεται συνέχεια. Τα σπρεντς ανεβαίνουν. Πριν από μερικές μέρες ξεπέρασαν το 14%. Αναμένεται περαιτέρω αύξηση. Τα αντίστοιχα ελληνικά βρίσκονται στο 33%. Σίγουρα, εκεί θα καταλήξουν και τα πορτογαλικά.
Η ελληνική κρίση, μπορεί να ήταν ιδιάζουσα περίπτωση. Όχι όμως η πορτογαλική. Εκεί δεν υπήρξε κάποια παραποίηση στοιχείων. Δεν υπήρχαν τερατώδη ελλείμματα. Μάλιστα, πριν από το 2008, η Πορτογαλία είχε έλλειμμα κάτω του 3% του ΑΕΠ της, και σαφώς μέσα στα όρια που όριζε η ευρωζώνη. Δεν υπήρχε δημοσιονομική ανευθυνότητα. Απλά, δεν μπορούσε να συναγωνιστεί τις ισχυρότερες οικονομίες, μέσα στα πλαίσια του ενιαίου νομίσματος. Και έτσι τώρα, η Πορτογαλία βυθίζεται σε μια άνευ προηγουμένου ύφεση. Η κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί χειρότερα και από την Ελλάδα.
Η ελληνική κυβέρνηση δανείζονταν τεράστια ποσά, τα οποία και σπαταλούσε ανεύθυνα. Οι Έλληνες καταναλωτές όμως, όπως και οι επιχειρήσεις, ήταν σχετικά συγκρατημένοι. Όχι όμως και οι Πορτογάλοι. Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας Διακανονισμών, το συνολικό πορτογαλικό χρέος αγγίζει το 479% του ΑΕΠ, ενώ το αντίστοιχο ελληνικό είναι 296%. Άρα, μιλάμε για €783 δισ, και όχι για €703 δισ που είναι το συνολικό ελληνικό χρέος.
Οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι περισσότερο εκτεθειμένες απέναντι στην Πορτογαλία, από ότι στην Ελλάδα. Συνολικά, είναι εκτεθειμένες κατά $244 δισ, συγκρινόμενα με τα $204 δισ της Ελλάδας.
Τι πρόκειται να γίνει; Η Ελλάδα σίγουρα θα χρεοκοπήσει μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2012. Έτσι, η πίεση θα μεταφερθεί στη Λισαβόνα. Έχει τα ίδια ακριβώς προβλήματα, και μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό. Αν η Ελλάδα δεν μπορεί να ξοφλήσει τα χρέη της, γιατί να μπορεί η Πορτογαλία;
Θα υπάρξουν λοιπόν δυο συνέπειες:
Πρώτον, θα πληγεί ανεπανόρθωτα το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης. Το μεγαλύτερο μέρος του πορτογαλικού χρέους, βρίσκεται στα χέρια της Γαλλίας και της Γερμανίας. Ένα μεγάλο μέρος του ιδιωτικού χρέους, που είναι περισσότερο από το αντίστοιχο δημόσιο, βρίσκεται στα χέρια της Ισπανίας, οι τράπεζες της οποίας είναι ήδη στα κόκκινα. Θα μπορέσουν να αντέξουν τη χασούρα; Μάλλον όχι.
Δεύτερον, θα πληγεί το ευρώ. Μια χρεοκοπία εντός της νομισματικής ένωσης, είναι μια ατυχία. Κάθε οικογένεια έχει το μαύρο πρόβατό της. Αν υπάρξει όμως και δεύτερη χρεοκοπία, τότε τα πράγματα σοβαρεύουν. Δεν ισχύει πια η δικαιολογία, ότι φταίνε κάποιες ανεύθυνες κυβερνήσεις. Μάλλον θα πρέπει να αρχίσουμε να θεωρούμε το ευρώ, ως δυσλειτουργικό, και ως εργαλείο που σπέρνει τον όλεθρο σε ολόκληρη την ήπειρο!
Μια χρεοκοπία της Πορτογαλίας θα πυροδοτήσει εξόδους από την ευρωζώνη, και ίσως κατάρρευση της.
Εδώ και πέντε αιώνες, η Πορτογαλία απέχει από την διαμόρφωση του παγκόσμιου γίγνεσθαι. Η αναμονή όμως τελείωσε. Τώρα, όλα δείχνουν πως επανέρχεται στο προσκήνιο, με έναν κρίσιμο ρόλο για την παγκόσμια οικονομία.
Του Matthew Lynn.
Market Watch
